Samen met Duitse en Belgische waterbeheerders, Rijkswaterstaat en een aantal onderwijsinstellingen werkt Waterschap Limburg in het project Litter Free Rivers and Streams aan maatregelen om de hoeveelheid zwerfafval in de Maas en haar zijrivieren te verminderen. Waterschap Limburg heeft een aantal vraagpunten waar over het meer duidelijkheid wil krijgen. Ten eerste: “Hoeveel zwerfafval stroomt er vanuit onze riviertjes en beken naar de Maas” en ten tweede “Zijn er patronen te herkennen als je kijkt naar de samenstelling en de omvang van het zwerfafval dat je aantreft”. Om antwoord te krijgen op deze vragen wordt er uitgebreid gezamenlijk onderzoek gedaan.
Grensoverschrijdende rivieren
Waterschap Limburg doet onderzoek in twee rivieren: de Roer en de Geul. De Roer en de Geul zijn twee grensoverschrijdende, door het Heuvelland meanderende beken die zowel door natuurgebieden als door stedelijk gebied stromen. Hierdoor komt er in deze rivieren veel zwerfvuil terecht. Voor deze wateren is gekozen vanwege de al aanwezige vuilvang-installaties. Daarnaast kunnen er ook watergebruikers (in dit geval de molenaars) worden betrokken bij het onderzoek.
Molenaars vissen naar zwerfafval
Waterschap Limburg heeft molenaars in de Geul benaderd met de vraag of ze wilden deelnemen aan een zwerfafval onderzoek. Op zes locaties is onderzoek verricht: de Volmolen in Epen, de Bovenste Molen in Mechelen, Molen van Otten in Wijlre, de drijfbalk in Valkenburg, de Geulhemermolen in Geulhem en de Speltmolen/Groote Molen in Meersen. Het onderzoek heeft plaatsgevonden van september 2020 tot oktober 2021. IVN vrijwilligers hebben maandelijks met de OSPAR-methode per locatie vastgesteld wat de hoeveelheid en samenstelling was van het zwerfafval. De OSPAR-methode is een internationaal erkend burgerwetenschappelijk strand- en rivieronderzoek om de hoeveelheid en kwaliteit van zwerfafval te bepalen. Aanvullend is de Geul in april 2021 geïnspecteerd op zwerfafval. Het aangetroffen zwerfafval is eveneens door de IVN-ers onderzocht en toegevoegd aan het onderzoeksresultaat.
De resultaten in de Geul
Vuilvangers met zwerfafval in de Geul
Het onderzoek van zwerfafval in de rivier de Roer was tweeledig;
- Wat is de omvang en samenstelling van het zwerfafval in de Roer?
- Welk type zwerfafval wordt afgevangen met een drijfbalkconstructie.
Voor het onderzoek in de Roer is de locatie gebruikt nabij de waterkrachtcentrale ECI. Voor de bescherming van de turbines in de waterkrachtcentrale is een automatische vuilvang-installatie geïnstalleerd. Iets bovenstrooms van deze locatie ligt een drijfbalkconstructie die tijdens hoogwater op de Roer/Maas een pompgemaal beschermt tegen drijfvuil.
De resultaten in de Roer
Vuilvangers met zwerfafval in Roer
Tegenslagen, maar ook goede informatie
Het onderzoek kampte gedurende de onderzoeksperiode met een aantal tegenslagen. Ten eerste COVID-19. Door de reisbeperkingen was de recreatieve druk in het Heuvelland anders dan in voorgaande jaren. Hoewel er wel is gemeten, kunnen de cijfers anders zijn. Om te kunnen bepalen of dit het geval is, is het noodzakelijk om dit onderzoek te herhalen in een ‘normale periode’.
Ten tweede was er de hoogwatergolf van juli 2021. Gezien de enorme hoeveelheid materiaal, want hoogwaterzwerfafval was dit eigenlijk niet te noemen, konden er geen metingen worden gedaan. Dit zou net als de vorige reden voor een te vertekend beeld hebben gezorgd. Deze periode is dus ook buiten beschouwing gelaten.
Ondanks alles is er toch belangrijke informatie verzameld m.b.t. zwerfafval:
Omgevingsdruk en zwerfafvalomvang
Voor rivier de Geul viel op dat de omvang van het zwerfafval aanzienlijk toenam op het moment dat bepaalde gebieden weer werden opengesteld c.q. coronabeperkingen worden opgeheven.
Voor rivier de Roer viel op dat er in tegenstelling tot andere jaren tijdens de carnavalsperiode nagenoeg geen plastic drinkbekers zijn aangetroffen bij de ECI vuilvang-installatie.
Zwerfafvalverspreiding via de waterkolom
De inzamelingsactie van de aannemer in de Geul leert ons dat zwerfafval zich tussentijds afzet op oevers en op plekken waar bomen en of takken in het water liggen. Zwerfafval blijft zo langer in het watersysteem met als gevolg dat grote plastic delen versnipperen in kleine stukjes. De kleine stukjes zijn moeilijker te verwijderen. Daarom is het ontzettend belangrijk om het zwerfafval zo snel mogelijk en zo dicht mogelijk bij het brongebied af te vangen.
Verder kwam naar voren dat een drijfbalk-voorziening voornamelijk zwerfafvalsoorten vangt die op het water drijven. Dit in tegenstelling tot vuilvang-installaties met roosters die de gehele waterkolom bestrijken.
Zwerfafval en omgevingsgebruik
Het omgevingsgebruik heeft invloed op de soort en de omvang van het zwerfafval. Zo vinden we tennisballen in de buurt van sportverenigingen en blikjes en snoeppapier bij scholen.
Betrekken watergebruikers.
Het betrekken van omgevingsgebruikers bij het beheren van de zwerfafvalproblematiek kan functioneel zijn. Er werd nu gebruik gemaakt van molenaars en andere vrijwilligers, maar ook visclubs of kanoverhuurbedrijven e.d. zouden een nuttige rol kunnen vervullen. Daarnaast zorgt de vuilvang die bij de ECI waterkrachtcentrale voor het beschermen van de turbines omdat het zwerfafval uit het water wordt gehaald voordat het de turbines kan bereiken.
Hoe verder?
Momenteel brengt Waterschap Limburg op basis van alle verzamelde informatie patronen en relaties in beeld. Daarna volgt de vertaling in vervolgacties. Zoals het er nu uitziet is het voor de korte termijn zinvol om nog eens extra te kijken naar de relatie met omgevingsgebruikers en bronmaatregelen zoals bewustwordingsacties. Op middellange termijn wordt de opgedane kennis gebruikt bij het inrichten van nieuwe vuilvang-installaties in andere beken zoals de Niers en de Geleenbeek. Voorlopig zit het Waterschap dus nog niet stil!
0 reacties